บทกวีนิพนธ์ของครูมนตรี ตราโมท
ระหว่างปี พ.ศ. ๒๔๘๖ - ๒๔๘๗
ลิลิตอิหร่านราชธรรมเกิดจากความตั้งใจของครูมนตรี ตราโมทที่จะแต่งกวีนิพนธ์เรื่องยาวสักเรื่อง ท่านจึงค้นหาเรื่องเก่าที่จะนำมาแต่งเป็นบทร้อยกรอง และได้เลือกเรื่องนิทานสิบสองเหลี่ยม ซึ่งเป็นเรื่องที่มีธรรมภาสิต มีคติเตือนใจสอดแทรกอยู่ตลอดเรื่องมาใช้
"เรื่องนิทานสิบสองเหลี่ยมนี้ มีอยู่หลายสำนวน ซึ่งแตกต่างกันด้วยพลความบ้าง ชื่อเมืองและพระนามของกษัตริย์บ้าง มีที่เรียบร้อยดีอยู่ ๒ ฉบับ เรียกว่า อิหร่านราชธรรม คือฉบับที่เขียนขึ้นในสมัยอยุธยา เมื่อ พ.ศ. ๒๒๙๕ ในรัชกาลพระเจ้าบรมโกศ กับฉบับที่เป็นตัวทองลายมืออาลักษณ์ เขียนขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๓๒๕ ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ข้าพเจ้าได้เลือกเอาฉบับสมัยอยุธยามาเพื่อจะแต่งเป็นลิลิต...."
ข้อมูลจากคำนำการพิมพ์ครั้งที่ ๑ โดยครูมนตรี ตราโมท
กว่าจะมาเป็น...ลิลิตอิหร่านราชธรรม
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว....ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช สมัยกรุงศรีอยุธยา
มีขุนนางชาวเปอร์เชียผู้หนึ่ง นามว่า “ขุนกัลยาบดี” ได้แต่งนิทานเรื่องหนึ่งชื่อว่า นิทานสิบสองเหลี่ยม ขึ้น
หลังจากนั้นนิทานเรื่องนี้ก็เริ่มเป็นที่นิยมของคนไทย มีการเล่าสู่กันฟังเสมอมาจนกระทั่งมีการจดบันทึกไว้ ตามยุคสมัยดังนี้
รัชสมัยพระเจ้าบรมโกศ บันทึกไว้เมื่อ พ.ศ. ๒๒๙๕
ปีพ.ศ. ๒๓๒๕ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โปรดให้รวบรวมไว้อีกฉบับหนึ่ง
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้จารึก ศาลารอบพระมณฑป วัดพระเชตุพนฯ
หมอสมิทธ์ ได้รวบรวมตีพิมพ์ ไว้อีกฉบับ ในปีพ.ศ. ๒๔๑๓
สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ โปรดให้พิมพ์สมุดไทย และทรงประทานชื่อใหม่ว่า นิทานอิหร่านราชธรรม
ครูมนตรี ตราโมท แต่งเป็นกวีนิพนธ์ ชื่อลิลิตอิหร่านราชธรรม โดยนำเอานิทานสิบสองเหลี่ยมฉบับสมัยอยุธยา รัชกาลพระเจ้าบรมโกศมาใช้ในการแต่ง เมื่อปีพ.ศ. ๒๔๘๖
โดยแต่เดิมมาทั้งหมด วรรณกรรมมีลักษณะเป็นร้อยแก้ว และเพิ่งมีในวรรณกรรมของครูมนตรีในครั้งนี้ที่ท่านได้ประพันธ์ไว้ เป็นบทร้อยกรอง ประเภท ลิลิต โดยท่านประพันธ์ขึ้น ระหว่างปี พ.ศ. ๒๔๘๖ – ๒๔๘๗ โดยตีพิมพ์ครั้งแรกในนิตยสารรายเดือน ของวรรณคดีสมาคมแห่งประเทศไทย ชื่อวรรณคดีสาร โดยพระเจ้าวรวงศ์เธอกรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ เป็นบรรณาธิการ ตีพิมพ์เป็นตอน จำนวนทั้งสิ้น ๑๒ ตอนติดต่อกัน ต่อมามีการรวบรวมเป็นเล่มในภายหลัง
ขอบพระคุณข้อมูลจาก
http://www.muslimthai.com/main/thai/content.php?category=38&id=190&page=content
http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B4%E0%B8%AB%E0%B8%A3%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1
http://guru.sanook.com/
http://www.kidsquare.com/
http://kanchanapisek.or.th/ http://www.krungsri.com/KrungsriDocumentlary/
มีอะไร...ใน ลิลิตอิหร่านราชธรรม
สำหรับเนื้อหาวรรณกรรมเรื่องนี้นั้น ประกอบไปด้วย ๓ ส่วนหลัก ด้วยกันคือ
ส่วนแรกบทนำเรื่องหรือปฐมบท
เป็นเรื่องของกษัตริย์องค์หนึ่ง พระนามว่า พระเจ้ามามูลได้ไปพบจารึกของกษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ในอดีตอันทรงพระนามว่า พระเจ้าเนวเสนวาระวดิน ซึ่งได้ทรงจารึกหลักธรรมสำหรับผู้ครองแผ่นดินไว้ ในพระมณฑปอันเป็นที่เก็บพระศพของพระองค์ รวมทั้งยังทรงพบนิทานที่แฝงคติธรรมอีก๑๒ เรื่องที่จารึกอยู่โดยรอบผนังพระมณฑปนั้นอีกด้วย เข้า จึงได้ทรงพระดำเนินอ่านดูโดยรอบทั้งหมด ๑๒ ด้าน
ส่วนที่สองเป็นนิทานสิบสองเรื่อง
ที่ปรากฏบนผนังพระมณฑป มีลักษณะเป็นเรื่องย่อย แยกกัน เป็นเรื่องของกษัตริย์ ๑๒ องค์ มีพระนาม ชื่อเมือง ต่างกัน และมีเรื่องราว อันแฝงคติธรรมที่ต่างกันไป
ส่วนที่สาม เป็นบทลงท้าย
กล่าวถึงเมื่อกษัตริย์มามูลได้ทรงอ่านนิทานจนครบแล้วก็ทรงรับสั่งให้อารักษ์จดบันทึกไว้ แล้วเสด็จกลับมายังบ้านเมือง ต่อมาหลังจากนั้นก็ได้ทรงนำเอาหลักธรรมทำสั่งสอนเหล่านั้นมายึดถือปฏิบัติเสมอมา จนต่อมาทรงได้รับการยกย่องว่าเป็นกษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ ปกครองบ้านเมืองให้เจริญรุ่งเรือง และเป็นที่รักของประชาชนสืบมาจนปัจจุบัน และจบบทประพันธ์เรื่องนี้ลงด้วยบทสรรเสริญพระมหากษัตริย์ของไทยโดย ครูมนตรี ตราโมท กล่าวถึงพระมหากษัตริย์ไทยว่าทรงเปี่ยมล้นไปด้วยคุณธรรม และเป็นเคารพเทิดทูนบูชาของเหล่าพสกนิกร มิได้ยิ่งหย่อนไปกว่ากษัตริย์ใน เรื่องอิหร่านราชธรรมนี้เช่นกัน
ได้อะไรจาก...ลิลิตอิหร่านราชธรรม
ได้..ความรู้ด้านหลักธรรมสำหรับพระมหากษัตริย์
หลักธรรมต่างๆที่มีอยู่ในวรรณกรรมสามารถมองเห็นถึงความคล้ายคลึงกับกับหลักธรรมหนึ่งอันเป็นที่รู้จักดีในหมู่คนไทยนั้นคือหลัก ทศพิธราชธรรมอันประกอบด้วย
ทาน ศีล ปริจาค อาชชว มัททว ตป อกฺโกธ อวีหึสา ขันติ อวิโรธน
สำหรับหลักธรรมนี้ ถือได้มีคุณค่าในการเป็นภูมิปัญญาจากวรรณกรรมสำหรับสังคมโดยรวมด้วย เนื่องจากเป็นหลักคติธรรม สอนใจที่สามารถนำมาปรับใช้ในการดำรงชีวิตของคนทั่วไปได้เป็นอย่างดี ไม่จำเพาะสำหรับพระมหากษัตริย์เท่านั้น เนื่องจากการยึดมั่นในความดี มีศีลธรรม ย่อมก่อให้เกิดผลดีกับผู้ถือปฏิบัติอย่างเท่าเทียมกัน
ด้วยเนื้อหาวรรณกรรมบอกเล่าเรื่องราวอันเป็นของพระมหากษัตริย์โดยตลอดทั้งเรื่อง แม้จะเป็นเรื่องแต่ง หรือเป็นนิทานก็ตามแต่เพื่อความสมจริง ขนบธรรมเนียมประเพณีอันเกี่ยวข้องกับกษัตริย์และระเบียบปฏิบัติของคนในรั้วในวังก็ถูกนำมาใช้สอดแทรกอยู่ในวรรณกรรมนี้ตลอดทั้งเรื่อง เป็นการสอดแทรกความรู้ในแบบที่กล่าวได้ว่าไม่ได้ตั้งใจนัก หากแต่เป็นไปด้วยวัตถุประสงค์เพื่อสร้างอรรถรสของวรรณกรรม ให้มีความสนุกสนานและสมจริงเสียมากกว่า
ได้..ตระหนักถึงความงดงามทางภาษาและอัจฉริยภาพทางการประพันธ์
ครูมนตรี ตราโมท ผู้ประพันธ์นั้น นอกจากท่านจะเป็นที่รู้จักในฐานะปูชนียบุคคลทางดนตรีและนาฏศิลปไทยแล้ว ได้รับคัดเลือกเป็น ศิลปินแห่งชาติ สาขาดุริยาคศิลป์แล้ว ท่านยังเป็นผู้มีความสามารถด้านการเขียน การประพันธ์อีกด้วย ซึ่งท่านได้สร้างผลงานมากมายด้านการประพันธ์ เพลง บทร้อง บทละคร บทกวี รวมทั้งหนังสือตำรา บทความทางวิชาการต่างๆไว้มากมาย ในด้านการประพันธ์คำกลอน นั้นท่านชื่นชอบคำประพันธ์ประเภท โคลงสุภาพ และโคลงกลบท มากเป็นพิเศษ ท่านยังเป็นผู้บัญญัติโคลงกลบทใหม่ขึ้น 2 ประเภทด้วย คือ โคลงกลบทฉบัง ซึ่งอ่านเป็นกาพย์ฉบังและสามารถถอดเรียงเป็นโคลงสี่สุภาพได้ กับ โคลงกลบทสาลินี ซึ่งอ่านเป็นฉันท์สาลินี และสามารถถอดเรียงเป็นโคลงสี่สุภาพได้ และในกวีนิพนธ์ของท่านเรื่องนี้ ก็ได้แสดงให้เห็นถึงอัจฉริยภาพของท่านทั้งในด้านการประพันธ์และด้านการถ่ายทอดเรื่องราวผ่านถ้อยคำอันไพเราะ ซึ่งนับเป็นภูมิปัญญาอันโดดเด่นไว้ให้คนรุ่นหลังได้ซึมซับความรู้และความงดงามของภาษาไทยได้เป็นอย่างดี
ส่วนหนึ่งในความประทับใจ...
ตั้งแต่บทแรก
..."กวีชาญเชิงประพันธ์"...
ร่าย
ศรีศุภสิริสวัสดิ์ มหารัฐไผทไทย ก่องเกียรติไกรวัฒนา
เกรียงเดชานุภาพแผ่ เกริกนามแพร่พร้องขจร อมรรัตนโกสินทร์
มหินทราชธานี อัฐมรัชกาล รัฐบาลประชาธิปัตย์
ทรงสมรรถภาพพูน ป.พิบูลสงคราม สมัญนามประมุขรัฐ
ก่อพิพัฒนผล ประสาทดลราษฎร เทิดกำธรทุกวิถี
วรรณคดีรุ่งเรือง เสมอเบื้องบุพกาล กวีชาญเชิงประพันธ์
เนืองอนันต์เอนกนับ ประดับไทยประเทศด้าว ด้วยบทนิพนธ์น้าว
เหนี่ยวโน้มประโลมใจ ชนนา
ปราศจากอคตินำ.......... ...................มโนอ่อน เอียงเนอ
ใฝ่กุศลมูลสร้าง.. ...................... .....สืบพื้นเพิ่มบา รมีเทอญ
.........วงสองว่าจักตั้ง........................มนตรี
เลือกคัดบุคคลมี..............................สมัตถภาพ
ต่างพระเนตรพระกรรณใช้..ง............ชอบถ้วนควรประสงค์
ผดุงสมณะอนุสร.........................,....ธรรมศาสตร์
ศีลมั่นมละบาปเปลื้อง.....................ปลดร้ายราคี
.........วงสี่ว่าจุ่งไว้............................พระกรรณ ก่อนเฮย
อย่าด่วนเชื่อจำนรรจ์.......................จงนึก คนึงเนอ
เพ่งพินิจให้ต้อง..............................คติแท้ถึงการณ์ ควรนา
ไว้ตรับประดับปัญ................... .ญาเพ่ิม พูนพ่อ
อิหร่าน...ภาคบุพนิทาน.............ครบถ้วน
ราช......นิติประกิตขาน.............คติแทรก สอดแฮ
ภาพลายเส้นประกอบเรื่อง โดย ญาณี ตราโมท
